Dünyada ekonomilerin nereye gittiği konusunda iyimserler olduğu kadar çok kötümserler de var.
Desmond Lachman geçmişte IMF’in ‘Policy Development Department’ direktörüydü. 15 Aralık’ta New York Times’ın uluslararası edisyonunda aşağıdaki ekonomik durum analizini yayımladı. Ne diyor?
Krizin başladığı 2008’de London School of Economics’de yapılan bir toplantıda, Queen Elizabeth, neden kimsenin bir iki yıl evvel krizin geldiğini öngöremediklerini, çok yüksek olan konut fiyatlarının ve de diğer varlıkların fiyatlarının hızla düşmesinin, neden öngörülemediğini sormuş. Şimdi bugün aynı hatayı bir kere daha yapmak durumunda mıyız sorusu sorulunca da, Desmond Lachman “Cevabım, evet, aynı hatayı tekrar ediyoruz!” demiş.
Desmond’a göre aslında Amerikan ekonomisi iyi gidiyor gibi, gelişen ülkeler de toparlanır gibi ama global varlık fiyatları bir kere daha normal düzeylerinin çok üstüne çıkmış durumda, yani balon var! Öyle ki bir iki yıl içinde de, bu balonlar patlayabilir. Ama ekonomistlerin sesi pek çıkmıyor.
İlginçtir ki 2008-2009 kriz sürecinde balon sadece ABD’nin konut ve kredi sektörlerinden başlamıştı. Bugün büyük merkez bankalarının para politikası, eski FED Başkanı Alan Greenspan’a göre, aşırı likidite politikası nedeniyle yeniden sorun olmaya başladı. Konut balonları da Avustralya, Britanya, Kanada ve Çin’de gözle görülür durumda ama faiz hadleri de nerede ise sıfıra doğru düşmüş durumda. Bu da genelde borcu ve gelişen ülkelerde de özellikle şirket borçlarını azdırmış bulunuyor.
Merkez bankalarının uyguladığı, yıllarca çok düşük faiz politikasından sonra, şimdi de faizlerin artışı gündeme geliyor. Bu arada birçok örnek ülke verilebilir.
Biraz dikkatli biri mesela İtalya’nın durumuna bakmalı. İtalya büyük bir ülke ama hem çok yüksek borç sahibi, hem de çok kötü durumda bir banka sistemine sahip.
Veya Brezilya’da kamu finansmanının sürdürülemez durumda olduğu bir ortamda kargaşa içinde bir de siyasi bir kaos durumu var. O da çok büyük bir ülke!
Bu örnek verilen ülkeler hakikaten oldukça büyük. Ama mesela bugün Çin’deki konut ve kredi piyasalarındaki sorunlar da 2008 yılındaki ABD krizinden çok daha büyük boyutlarda.
Kaldı ki bir de ‘North American Free Trade Agreement’ gibi yaklaşımların iptali veya Kuzey Kore’yle çıkabilecek bir savaş sorunu da, gerçekleşebilir.
Daha bir çok balondan bahsetmek de mümkün, Desmond Lachman ise “Tekrar ikaz ediyorum!” diyor!
AKŞAM
