Rex Tillerson, Amerika Birleşik Devletleri’nin Dışişleri Bakanı. Henry Kissinger, Madeleine Albright, Colin Powell, Condoleezza Rice, Hillary Clinton, John Kerry gibi siyasi bir arka plandan gelmeden ve daha önce askeri ya da siyasi bir görev üstlenmeden dışişleri bakanı olmuş bir isim. Önemli bir iş adamı, Exxon Mobil’in eski CEO’su ve ABD dış politikasının en önemli yapıcısı konumunda.
Rusya, geçtiğimiz günlerde önemli bir karar aldı. Birçok kişinin belki gözünden kaçan bir detay var. Herkes Putin’in, ABD’nin Rusya misyonunda bulunan 1210 diplomatik personel sayısını 455’e indirmesi meselesine şahit oldu. Ancak gözden kaçan ayrıntı bu değil. Gözden kaçan ayrıntı bu 455 kişinin aslında Rusya’nın Amerika’da bulunan diplomatik personel sayısına denk bir hale getirildiği gerçeğidir. Zaten bu kadar yıldır ABD ile Rusya arasında diplomatik personel noktasında dengesiz bir temsiliyet vardı. Fakat bu kadar yıl sonra Trump’ın, ekseriyeti Asya’ya karşı olmak üzere aldığı bazı dış politika kararlarına yönelik böyle bir ters yaptırım olmasına ABD tarafından nasıl bir cevap verileceği merakla bekleniyordu.
İkinci hadiseyi Çin noktasında yaşadık. Meşhur bir karar vardır yıllar önce çıkmış olan; 1974 yılında imzalanan Ticaret Anlaşması. Trump göreve gelmeden evvel önemli söylemlerinden biri Çin ile olan dengesiz ticaret konusuydu. Biraz daha açmak gerekirse, Çin ile Amerika’nın son yıllarda yaptığı ticarete baktığımızda arada Çin’in lehine büyük bir dengesizlik mevcut. Geçtiğimiz yıl ABD ve Çin arasındaki ticaret açığı 347 milyar dolardı. Yani ABD’nin Çin’e ihracatı 116 milyar dolar iken ithalatı 463 milyar dolar rakamlarında seyrediyordu. Bütün bunları değerlendirdiğimizde ABD Başkanı’nın 1974 yılında yapılan Ticaret Anlaşması gereği böyle bir lüzum gördüğü takdirde bu sürece dair bir soruşturma başlatıp, gerekirse ilerleyen dönemde bu ilişkilerin kopması ve ticaret anlaşmasının yenilenmesine dair bir hamle yapabilme yetkisi vardır. Asıl sorun, Trump’ın bu dengeyi Çin lehine görmesinden ve ABD ekonomisini etkilemesinden dolayı yaptığı söylemin, Rusya meselesinin aksine Tillerson ile arasında ciddi bir görüş ayrılığı yaratmasıdır. Çünkü Çin konusunda Tillerson‘ın söylemleri Trump’ınkine zıt konumda. Tillerson; Çin’in büyük bir global ekonomi olduğunu belirterek, bu büyük global ekonominin herhangi bir şekilde gerginliğe müsaade etmeden, birbirini dışlamadan, aksine bir uyum ve ortaklık içerisinde çalışmasının sadece ABD ve Çin’e değil, dünya politikası açısından da ekonomiye olan önemini belirten açıklamalar yapıyor.
Söz konusu herhangi bir ülke değil Çin iken ABD Başkanı’nın bu tarz radikal bir söylem içinde olduğu bir noktada kendisinin çok büyük ümitlerle atadığı dışişleri bakanının çok daha farklı bir görüşte olması, Amerikan kamuoyunda ve dünya nezdinde tereddütler oluşturmaktadır.
Kısacası Beyaz Saray’ın içinde Trump’ın kendi atadığı isimlerle yaşadığı ters düşmeler artık öyle bir noktaya geldi ki birçok kişi son dönemde ciddi şekilde süreci eleştirmeye başladı. Tillerson-Trump farklılığı ya da Trump’ın kendi atadığı isimler ile arasındaki farklılığından öte, gerek diğer bakanları gerek bürokratlarıyla arasındaki gerginliği de sadece su yüzüne çıkan buzdağı olarak görmek mümkün.
Dolayısıyla Tillerson-Trump farklılığı Trump’ın yanına Tillerson ismini çıkarıp daha birçok kişiyi koyarak yapılabilecek analizlere gebedir. Amerika Birleşik Devletleri’nin karar alma mekanizmalarında ciddi sıkıntılar var. Trump’ın yönetsel olarak daha aktif, etkin ve istikrarlı olamaması Washington’da dolanan en önemli hadiselerden biridir. Ne kadar bu hadise basına sızdıktan sonra Trump ile Tillerson arasında bir gerginlik olduğu söylemi gündeme gelse de, Tillerson’ın başkanla iyi ve paralel çalıştıkları konusundaki politik söylemi kimseyi tatmin etmiş değil.
Özetle, eğer Donald Trump önümüzdeki günlerde başka Tillerson örneklerini de kamuoyunun önüne çıkarmamak ve kendi karar alma sürecini zedelenmeyecek bir noktaya getirmek istiyorsa; artık Amerikan dış politikasında ya da iç politikasında değil ama tüm bu kararların alındığı Beyaz Saray’da bizzat kendisinin marjinal kararlar alması, bazı yönetimsel değişiklikleri yapması ve yönetim üslubunu değiştirmesi gerekir.
HÜRRİYET
